Er is iets aan de hand met 50+’ers die het woord ‘WhatsApp’ uitspreken. Ik val maar meteen met de deur in huis. Ik vind het niet leuk om de samenleving op te delen in jong en bejaard op basis van hun taal (jawel), maar nu is het even nodig. 50+’ers spreken het woord anders uit dan 50-’ers, en als je het eenmaal hoort, kun je het niet meer onthoren.
Altijd als een 50+’er ‘whatsapp’ zegt, gaan er zachte alarmbellen af in mijn hoofd, en sinds ik erop let, probeer ik te achterhalen waar die vandaan komen. Ik herken het gevoel dat erop volgt, omdat het niet ver afligt van het gevoel dat ik als puber had als een willekeurige ‘oudere’ (mijn moeder, de docent wiskunde) een woord gebruikte dat hoorde bij de ‘jongeren’. Leuk experiment: laat een 50+’er het woord ‘chillen’ gebruiken in een gesprek met één of meer pubers. De gemiddelde puber krimpt meteen in elkaar. Een mengsel van gêne en dedain. Cringe, zoals we dat in goed Nederlands noemen.
De verklaring daarvoor is niet moeilijk. Het is tergend als iemand probeert het taalgebruik van een groep over te nemen als ie daar zelf niet toe behoort. Het klinkt onnatuurlijk, voelt onoprecht. Als er iets erg is voor een puber, is het een volwassene die probeert cool te doen. Het is Balkenende op een skateboard. Het is ‘How do you do fellow kids?’ En voor de goede orde, ik heb ervaring in beide kampen (ik heb gecringed en er is om mij gecringed), en ik weet nog steeds niet wat erger is.
Maar, de alarmbelletjes die afgaan in mijn hoofd als een 50+’er ‘whatsapp’ zegt, kunnen toch niet hier vandaan komen? Whatsapp is geen jongerenwoord, het is niet voorbehouden aan een bepaalde sociale groep. Het gaat me dan ook niet om het feit dat ze het woord gebruiken, maar om hoe ze het uitspreken.
Whotsepp. Wotsap. Zoiets. Terwijl ik zeg: ‘watsep’. Het verschil is dat 50+’ers ‘whatsapp’ op z’n Engels uitspreken. Met een Nederlands accent erbij wel, maar op z’n Engels. Whotsepp. Terwijl ik, en de meeste 50-’ers met mij, er een veel Nederlandser woord van maken. Watsep. Een soortgelijk patroon lijkt er aan de hand met YouTube. ‘Joetoeb’ (op z’n Engels) tegenover ‘joetsjoep’ (totaal vernederlandst). En zelfs Instagram: ik hoor jongeren het uitspreken met een rollende r.
Mijn theorie (ik heb een theorie) is dat hoe ouder iemand is, hoe Engelser de uitspraak van ‘whatsapp’ wordt. Voor 50+’ers is het namelijk veel meer een Engels woord. Het is een woord dat is geleend uit het Engels, en dus is ‘whotsepp’ de correcte uitspraak. Ondertussen is whatsapp voor 50-’ers zo’n vanzelfsprekendheid dat het een Nederlands woord is geworden. Niet anders dan ‘wat’ of ‘eb’. ‘Watsep’ dus.
Zo bekeken ligt de hele casus misschien toch niet zo ver af van de chillen-situatie. Met de Engelse uitspraak van whatsapp verraad je als spreker dat het niet jouw woord is. Het is een woord dat je hebt overgenomen van een andere, anderstalige, groep.
Mijn theorie is wel lastig te testen. Je kunt niet zomaar op iemand afstappen: ‘zeg eens Whatsapp!?’ Je hebt het dan zelf al gezegd, en iemand is zich veel te bewust van zijn eigen uitspraak. En mensen hebben ook altijd ontzettend het gevoel dat je ze beoordeelt. Heel gek. Meer onderzoek is nodig!